برای کاوش در خاک‌های سخت و معدنی (به ویژه در ایران که تنوع خاک بالاست)، انتخاب فلزیاب مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است.

این نوع خاک‌ها می‌توانند به شدت بر عملکرد فلزیاب تأثیر بگذارند و عمق کاوش را کاهش دهند.

به طور کلی، دو فناوری اصلی فلزیاب برای این شرایط توصیه می‌شود: فلزیاب پالسی (PI) و برخی از فلزیاب VLF با قابلیت‌های خاص (مولتی فرکانس یا فرکانس پایین).

۱. فلزیاب‌های پالسی (Pulse Induction – PI)

چرا بهترین گزینه هستند؟

فلزیاب‌های PI به دلیل نحوه عملکردشان نسبت به فلزیاب‌های VLF، کمتر تحت تأثیر مواد معدنی خاک قرار می‌گیرند. این ویژگی باعث می‌شود که:

• عمق کاوش بسیار بالایی در خاک‌های معدنی و سخت داشته باشند.
• در خاک‌های شور (مانند سواحل) و مناطق معدنی بسیار پایدار عمل کنند.
• به فلزات غیرآهنی با رسانایی بالا، حتی در عمق، حساسیت خوبی نشان دهند.

معایب:

• تفکیک فلزات ضعیف‌تر: معمولاً در تفکیک فلزات (تشخیص نوع فلز) نسبت به VLF‌ها ضعیف‌تر عمل می‌کنند یا اصلاً قابلیت تفکیک ندارند. این بدان معناست که ممکن است مجبور شوید زباله‌های بیشتری را حفاری کنید.
• مصرف باتری بیشتر: معمولاً مصرف باتری بالاتری دارند.

بهترین مدل‌ها برای خاک‌های سخت و معدنی (PI):

• Minelab GPZ 7000: این مدل به عنوان یکی از قدرتمندترین و عمیق‌ترین فلزیاب‌ها، به خصوص برای طلایابی در خاک‌های معدنی، شناخته می‌شود. از فناوری ZVT (Zero Voltage Transmission) استفاده می‌کند که عمق و حساسیت فوق‌العاده‌ای را حتی به ریزترین ذرات طلا ارائه می‌دهد.
• Minelab GPX 6000/5000: مدل‌های GPX نیز از جمله فلزیاب‌های PI قدرتمند مینلب هستند که در خاک‌های معدنی عملکرد عالی دارند. GPX 6000 نسل جدیدتر GPX 5000 است و بهبودهایی در عملکرد و کاربری دارد.
• Lorenz Z2 / Z1 (Deepmax): این فلزیاب‌ها نیز به دلیل توانایی نفوذ عمیق در زمین و قابلیت یافتن فلزات گرانبها در عمق بیشتر شناخته شده‌اند. برای مناطق باستانی و معدنی بسیار مناسب هستند.
• Garrett ATX: یک فلزیاب قوی که برای شرایط سخت محیطی و حتی استفاده در آب مناسب است. در خاک‌های معدنی عملکرد خوبی دارد.

۲. فلزیاب‌های VLF (Very Low Frequency) با قابلیت‌های خاص

در حالی که فلزیاب‌های VLF به طور کلی در خاک‌های معدنی چالش‌برانگیزتر هستند، برخی از مدل‌های پیشرفته با فناوری‌های خاص می‌توانند عملکرد قابل قبولی ارائه دهند:

• VLFهای چند فرکانسی (Multi-Frequency): این دستگاه‌ها همزمان از چندین فرکانس برای ارسال و دریافت سیگنال استفاده می‌کنند. این قابلیت به آن‌ها امکان می‌دهد تا با شرایط مختلف خاک بهتر کنار بیایند و تفکیک بهتری را در خاک‌های نسبتاً معدنی ارائه دهند.
  • Minelab Equinox 800 / 900: این سری از فلزیاب‌های Minelab با فناوری Multi-IQ خود، عملکرد بسیار خوبی در تفکیک و حساسیت در خاک‌های مختلف (از جمله تا حدودی معدنی) دارند. برای یافتن سکه، جواهرات و حتی قطعات ریز طلا مناسب هستند. Equinox 900 مدل جدیدتر با بهبودهایی در عمق و تفکریت است.
  • XP Deus II: این فلزیاب با فناوری FMF (Fast Multi Frequency) خود، عملکرد بسیار عالی در تفکیک و عمق در شرایط گوناگون، از جمله خاک‌های معدنی و حتی آب، ارائه می‌دهد.
  • Minelab Manticore: جدیدترین فلزیاب چند فرکانسی Minelab که عملکرد برتری در تفکیک و عمق نسبت به Equinox ارائه می‌دهد و برای خاک‌های چالش‌برانگیز مناسب است.
• VLFهای با فرکانس پایین: برخی فلزیاب‌های VLF با فرکانس کاری پایین‌تر (معمولاً زیر ۸ کیلوهرتز) می‌توانند نفوذ بهتری در خاک داشته باشند و برای اهداف بزرگ‌تر و عمیق‌تر مناسب‌تر باشند. اما در خاک‌های بسیار معدنی، باز هم چالش‌هایی خواهند داشت.

نکات مهم برای کاوش در خاک‌های سخت و معدنی:

1. اهمیت بالانس زمین (Ground Balance): در خاک‌های معدنی، کالیبراسیون دقیق بالانس زمین حیاتی است. فلزیاب‌های PI به دلیل ذات عملکردشان در این زمینه بهتر عمل می‌کنند، اما در VLFهای پیشرفته نیز، بالانس زمین دستی و دقیق می‌تواند تفاوت زیادی ایجاد کند.
2. حساسیت و آستانه صدا (Sensitivity & Threshold): در این خاک‌ها، باید تنظیمات حساسیت و آستانه صدا را با دقت بیشتری انجام دهید تا بین حداکثر عمق و کمترین نویز، تعادل برقرار شود.

3. نوع کویل (Coil Type):

   • کویل‌های دابل دی (DD Coils): این کویل‌ها در خاک‌های معدنی پایدارتر عمل می‌کنند و نویز کمتری نسبت به کویل‌های مونو (Monoloop) تولید می‌کنند.
   • کویل‌های بزرگ‌تر: کویل‌های با قطر بیشتر (مانند ۱۸ یا ۲۰ اینچ) عمق کاوش بیشتری ارائه می‌دهند، اما حساسیت کمتری به اهداف کوچک دارند و در زمین‌های بسیار ناهموار ممکن است کار با آن‌ها دشوار باشد.
4. تمرین و تجربه: هیچ فلزیابی به خودی خود “بهترین” نیست. تسلط بر دستگاه و درک نحوه واکنش آن در شرایط مختلف خاک و با اهداف گوناگون، اهمیت بالایی دارد.
5. مشاوره با کارشناسان محلی: بهترین راهکار، مشاوره با فروشندگان و کاوشگران باتجربه در منطقه خودتان است، زیرا آن‌ها با شرایط خاک محلی و عملکرد دستگاه‌های مختلف در آن منطقه آشنایی بیشتری دارند.